Boek: ‘Zelfmoord is een optie’ (Review)
Soms word je door een boek zódanig bij de strot gegrepen, dat je het onmogelijk opzij kunt leggen. Mij overkomt het zelden tot nooit. Oké, ik heb het bij zo goed als alle werken van John Irving en Herman Brusselmans, en vaak ook bij boeken van Dimitri Verhulst, Redmond O’Hanlon, Paul Theroux en Julian Barnes. Maar niets haalt het bij het boek dat nu voor mij ligt.
Soms word je door een boek zódanig bij de strot gegrepen, dat je het onmogelijk opzij kunt leggen. Mij overkomt het zelden tot nooit. Oké, ik heb het bij zo goed als alle werken van John Irving en Herman Brusselmans, en vaak ook bij boeken van Dimitri Verhulst, Redmond O’Hanlon, Paul Theroux en Julian Barnes. Maar niets haalt het bij het boek dat nu voor mij ligt.
Er wordt wel eens wat lacherig gedaan over het uitgeven van een boek in eigen beheer. Ik vind dat belachelijk. Alsof een boek alleen goed kan zijn als het via een reguliere uitgeverij uitgebracht wordt. Ik ken práchtige boeken uit eigen beheer en ik ken boeken uit de boekwinkel die we regelrechte kutvodjes mogen noemen.
Als je als schrijver in het reguliere circuit wilt belanden, dan dien je een heleboel concessies te doen. Je hebt weinig tot geen zeggenschap over hoe het eindproduct eruit gaat zien. De vormgeving wordt overgelaten aan een aparte afdeling; je kindje krijgt kleertjes aangetrokken die jij als ouder nooit zou kopen. De promotie geschiedt achter je rug of eroverheen en vóór je het weet sta je in sullige sufferdjes en zit je in muffige praatprogramma’s. Maar het ergst van al: je tekst wordt beoordeeld en verkracht door een editor. Dat wat je in al die maanden op je zolderkamertje in elkaar hebt hebt zitten ploeteren, wordt door enkele klikjes van zo’n redigeerder even aan barrels geëdit. Het kan ook zijn dat hij vindt dat je die passage of dat hoofdstuk moet herschrijven of dat het plot aangepast moet. Alsof hij weet wat je eigenlijk wilde vertellen. Ik heb al vaker gezegd: het is de schrijver die bepaalt wat of zijn kunstje is; niemand anders. Hier leg ik het uit.
Het boek dat hier nu voor mij ligt, heet ‘Zelfmoord is een optie’ en is een uitgave in eigen beheer. We kunnen dus stellen dat de auteur weigerde om concessies te doen en dat zijn boek is geworden zoals hij het heeft gewild. Laten we met het omslag beginnen.
Waar de schrijver het niet van moet hebben, is zijn sexy uiterlijk. Tjonge, wat een verschijning. Ze hebben zijn kop nog groot op de voorkant gezet ook. Gelukkig bedekt hij zijn gezicht met beide handen, zodat je niet al te zeer schrikt. Desondanks is het schokeffect gruwelijk. Op de achterkant wordt het nog veel erger, want daar staat een foto waarop hij zijn handen níét voor zijn gelaat houdt. Die foto is gelukkig erg klein, dus kun je hem makkelijk bedekken met een vinger. Zelden zo’n engerd gezien, zeg.
De tekst op de achterkant is wel aantrekkelijk, dat moet vermeld. In heldere bewoording wordt me uitgelegd dat het hier een bundel van korte verhalen betreft, die over alle mogelijke onderwerpen gaan. Een greep uit de opsomming: huishoudelijke apparatuur, lichaamsdelen, boodschappen, werk, vrouwen, eten. Kijk, dat zijn nu eens onderwerpen waar ik meer van zou willen weten!
Het boek ziet er verzorgd uit. De opmaak oogt prettig en het leest gemakkelijk. In totaal staan er maar liefst zeventig verhalen in, die ieder rond de drie pagina’s lang zijn. Voor lezers die moeite hebben met lange teksten of dikke boeken, is dit werk een zegen. Binnen tien minuten heb je zo’n verhaaltje uit.
Die verhaaltjes lezen ook nog eens vlot weg. De stijl van de schrijver is bijzonder toegankelijk, alledaags zelfs. Voor je het weet word je meegesleept in zijn bezigheden en beslommeringen. Het verlangen naar wat er in het volgende verhaal zal gaan gebeuren, groeit met de bladzijde. Achteloos strooit de schrijver ook nog eens talloze tips, weetjes en recepten in het rond. Zijn muzikaliteit en enorme belezenheid sijpelen voortdurend tussen zijn zinnen uit, maar nergens loopt hij daarmee te koop of te pronken.
De grote vraag is waar de titel vandaan komt. In het hele boek komt het zinnetje niet voor. Op de achterflap wordt gemeld dat het een troostrijke gedachte kan zijn. Moeten we aannemen dat de schrijver hiermee alles relativeert? “Als dit je nou werkelijk zó raakt of zó hoog zit, als dit je zó boos maakt en zó belemmert in alles wat je doet, bedenk dan eens: zelfmoord is een optie,” lijkt hij ons te willen zeggen. De zware titel benadrukt de lichtheid van het bestaan. Of de lichtheid van de inhoud van het boek, dat kan natuurlijk ook. Zou het zo simpel kunnen zijn?
Maar is de inhoud van het boek bij nader inzien wel zo licht? Wat opvalt, is het schier eindeloze gemak waarmee de schrijver zijn ervaringen aan het papier heeft toevertrouwd. Nadere bestudering leert ons dat ieder woord op de juiste plek staat om het verbluffende effect van vertrouwdheid te sorteren. Tijdens het lezen wordt de lezer onwillekeurig gedwongen tot introspectie en zelfreflectie, zonder dat de verhalen ook maar ergens zweverig worden. Integendeel. De schrijver blijft altijd concreet en met beide benen in het hier en nu. Na lezing van een of meerdere verhalen, moet je als lezer wel bij jezelf te rade gaan wat dit alles voor betekenis heeft in jouw leven. Een boek dat je begeleidt bij het maken van werkelijke keuzes in het bestaan vanuit je ware en eigen zijn, zonder dat het ook maar íéts opdringt; daar kan geen Dr. Phil tegenop.
Het boek dat voor mij ligt is ogenschijnlijk een serie luchtige verhalen over het dagelijks leven van de schrijver. Maar schijn bedriegt. Hoe meer korte stukken je tot je neemt, hoe meer duidelijk wordt dat het hier gaat om de kunst van het schrijven zelf. Langzaam maar zeker merk je dat het geen losse verhalen zijn, maar dat alles met alles samenhangt. De vertellingen laten zich lezen als afleveringen van een tijdschrift. Een tijdschrift dat handelt over de schijnbaar alledaagse gebeurtenissen in het leven van de schrijver, in ons eigen leven, maar dat ons allen tussen de regels door diep, zeer diep raakt.
Als je dát bij je lezers kunt bereiken, mag je een ware meesterschrijver worden genoemd.
Dit boek grijpt je zódanig bij de strot, dat je het onmogelijk opzij kunt leggen.
‘Zelfmoord is een optie’ telt 240 pagina’s en is helemaal niet duur. Het is geschreven door iemand die ik goed ken. Ik ben het namelijk zelf. Koopt allen dit boek, mensen!
Apeldoorn, juni 2010
(Omslagfotografie: Marcel Mooij – www.mamopictures.com)