Tien jaar schrijven voor FOK! – bazbo’s jubileum
‘Dames en heren, zijn columns voor FOK! worden nauwelijks gelezen, maar door die enkele lezer nog altijd bijzonder hoog gewaardeerd. Sinds 18 januari 2007, dus deze week al tien jaar lang, plaatst hij zijn schitterende stukjes op de FrontPage. Bij mij schuift aan: bazbo!’
(Applaus.)
‘Dames en heren, zijn columns voor FOK! worden nauwelijks gelezen, maar door die enkele lezer nog altijd bijzonder hoog gewaardeerd. Sinds 18 januari 2007, dus deze week al tien jaar lang, plaatst hij zijn schitterende stukjes op de FrontPage. Bij mij schuift aan: bazbo!’
(Applaus.)
‘Bas, wat wil je drinken?’
‘Water graag, Adriaan.’
‘Water? Geen Korenwolf? Geen Dommelsch? Geen vodka?’
‘Ja. Water. Geen Korenwolf. Geen Dommelsch. Geen vodka. Water. Ben je doof of zo?’
‘Hoezo dat? Waar komt dat vandaan?’
‘Ik drink al meer dan drie jaar geen druppel alcohol. Lees je mijn stukjes op FOK! eigenlijk wel?’
‘Genoeg eromheen geluld, Bas. Laten we van start gaan.’
‘Prima.’
‘Bas, vijf jaar geleden zat je hier ook. Wat is er sindsdien veranderd?’
‘Nogal veel. Nogmaals: lees je mijn stukjes op FOK! eigenlijk wel?’
‘Ik ben hier degene die vragen stelt.’
‘Waarom laten ze dat over aan iemand die daar helemaal niet goed in is?’
‘Omdat ik het zeg.’
‘Dat zei mijn moeder ook altijd.’
‘Fijn. Hoe gaat het met je moeder?’
‘Die is inmiddels zes jaar dood. Lees je mijn stukjes op FOK! eigenlijk wel?’
‘Nee.’
‘Ach zo. Goed dat we dat helder hebben. En van wie heb je het certificaat Interviewer afgepakt? Of heb je het bij een pak wasmiddel cadeau gekregen?’
‘Ik neem het vanaf hier weer over, vind je dat goed?’
‘Het is mijn show niet.’
‘Nee! Dat was een retorische vraag! Niet antwoorden! Muil dicht! De vraag komt nog!’
‘Waar blijft je vraag?’
‘Vijf jaar geleden had je het over je pogingen om de ultieme column over helemaal niets te schrijven. Is het inmiddels gelukt?’
‘Goede vraag, Adriaan. Volgende vraag.’
‘Wat is er zo leuk aan schrijven voor FOK!?’
‘Er ís niets leuk aan. Dat kun je zo niet stellen. Ik geloof niet in dingen die zijn. Ik geloof in ervaringen. Mijn ervaring is: ik vind schrijven voor FOK! prettig. Best wel.’
‘Best wel? Dus niet geheel, helemaal, volkomen, allemachtig?’
‘Ik vind schrijven fijn. Ik doe het graag.’
‘Maar?’
‘Laat me uitpraten, Mattijs van Nieuwkerk de Tweede!’
‘Och sorry.’
‘Schrijven is voor mij een fantastische ervaring, zeker als ik het stadium van Het Intense en Ware Schrijven benader of zelfs bereik. Echter, ik leg mezelf tijdens het schrijven ook allerlei beperkingen en druk op.’
‘Leg uit.’
‘Als jij er nou niet voortdurend doorheen zit, dan heeft de Lezer straks een stukje tekst dat samenhangend is. Nu leid je de hele tijd de aandacht af met terzijdes.’
‘Bas, als er nou iemand hier op FOK! bekend staat als de schrijver met de vele terzijdes, dan ben jij het wel.’
‘Ik dacht dat ik eerder bekend sta als de schrijver met de vele ontbrekende witregels.’
‘Whatever.’
‘Maar dat terzijde. Beperkingen en druk. Daar ging het over. Ik wil per se dit erin en dat eruit en alles altijd in onmiskenbaar mijn stijl. Daarnaast moet vandaag dit op FOK! en over twee weken dat. Ik leg mezelf voortdurend deadlines op. De planning en structuur in mijn kop en de vele eisen die ik stel aan de kwaliteit van mijn stukken, die legt me veel druk op. Daar kan ik niet altijd even goed mee overweg.’
‘Hoe uit zich dat?’
‘Lang verhaal.’
‘Vertel maar.’
(Aanmoedigend gejuich.)
‘Lézen jullie mijn stukjes op FOK! eigenlijk wel? Korte samenvatting. Op 16 november 2013 werd ik, ogenschijnlijk uit het niets, overvallen door psychische klachten. Zwaar overspannen, totale burnout en depressief, dat waren de stickers die ik op mijn voorhoofd geplakt kreeg. Zelfonderzoek wees uit dat ik hoge verwachtingen van mijzelf heb. Verwachtingen waaraan ik zelf niet kan voldoen. Die verwachtingen hebben niet alleen betrekking op mijn schrijven, maar ook op mijn nieuwe werkplek, mijn huishouden, mijn vaderschap, mijn echtgenoot-zijn, mijn muziekverzamel- en luisterwoede, mijn omnivore belangstelling, kortom: op mijn gehele zijn, mijn Al. Toch doe ik er alles aan om maar wél aan al die verwachtingen te voldoen. Dat geeft veel druk en spanning. Op 16 november 2013 zeiden mijn lichaam en geest: Het is genoeg geweest, wij trekken het niet meer en je zoekt het maar even uit met je ‘moeten’.’
‘Was dat waarom je een tijdje stil lag?’
‘Ja. Al had ik nog voor weken allerlei stukjes klaarliggen en die plande ik ook allemaal in. Ik stuurde in die tijd ook nog onder een pseudoniem allerlei verhalen in en die serie moest ik nog afmaken. Plus: ik kon natuurlijk niet anders dan schrijven over wat er op dat moment met mij gebeurde en hoe het in mijn kop tekeer ging. Hoe knettergek ik ook was: ik maakte de serie De schrijver. Op donderdag 6 februari 2014 verscheen de laatste aflevering daarvan en was ik echt klaar. Zeven jaar had ik geschreven als een bezetene. Vanaf toen mocht ik het rustiger aan doen van mijzelf. Niet voor niets was de laatste zin van die serie: Het waren dan ook de vier meest essentiële woorden die hij ooit had ingetypt: Ik stop met schrijven.’
‘Zeven jaar geschreven als een bezetene, zeg je.’
‘Dat zeg ik ja! Luister je wel?’
‘Hè, doe ’s lief! Ik wil laten merken dat ik je gehoord heb en vervolgens dieper op je verhaal ingaan.’
‘Ik denk dat ik je begrijp, maar zeker weten doe ik het niet.’
‘Waar ben je zo bezeten van geweest?’
‘Van het schrijven. Van de opdrachten die ik mezelf geef. Van het me verplaatsen in een andere leefwereld. Van de intensiteit van Het Ware Schrijven.’
‘Hoe is dat nu?’
‘Ik mis het enorm.’
‘Hoe lang duurde het uiteindelijk dat je niets schreef?’
‘Ik ben nooit écht gestopt. Anderhalve maand later stond er alweer een verhaal klaar. En na nog weer zes maanden had ik een nieuw ritme te pakken: eens in de twee weken ging ik op FOK! iets plaatsen. Ik kan nu eenmaal niet anders.’
‘Tien jaar schrijven voor FOK!. Wat waren in de afgelopen tien jaar de hoogtepunten?’
‘Waren er dieptepunten? Nee. Ik kijk met veel plezier terug op de voorleesvoorstellingen die we met het team van columnisten een paar jaar hebben georganiseerd. Elf optredens waren het in totaal en ze vonden plaats in Zwolle, Leeuwarden, Tilburg, Amsterdam en in het zo majestueuze Apeldoorn. We lazen op een podium ieder een of twee stukken voor. Doordat we steeds met een andere samenstelling kwamen, werd iedere voorstelling afwisselend én uniek.’
‘Nog meer, Bas?’
‘Het verschijnen van de twee bundels vol stukken die hier op FOK! te lezen zijn geweest: Zelfmoord is een optie en zijn opvolger Maar we leven nog.’
‘Geen dieptepunten, maar wel tegenvallers of teleurstellingen?’
‘Mijn eerste en enige ban, gelijk in de eerste maand dat ik op FOK! actief was. Het heeft me wel de titel van de bundel Zelfmoord is een optie opgeleverd. Verder zijn er natuurlijk ook wel stukjes die niet zo goed lukken of die de Lezer minder waardeert, maar ik zou dat geen tegenvallers of teleurstellingen willen noemen, omdat ze me ook weer veel leren. En ja, de samenstelling van de redactie van de columns is veranderd. We hebben een tijdje een redelijk hechte en constante club gehad. Dat veranderde drie jaar geleden. Tegenwoordig doen we het zonder eindredacteur. De voorleesvoorstellingen zijn gestopt. Er zijn dagen dat we geen column hebben. Dat alles vind ik jammer. Het is gewoon anders.’
‘Vijf jaar geleden was je euforisch over de samenwerking met tuvokki en je vertelde dat we zouden kunnen rekenen op nieuw werk van jullie samen. Wat is daarvan geworden?’
‘Niets. Helaas heeft tuvokki besloten vader te worden en daarin zocht hij de samenwerking met iemand anders. Sindsdien liet hij zijn gezicht minder zien op FOK!.’
(Massaal boegeroep. Overrijp fruit.)
‘Bas, dat schrijven als een bezetene, hoe hebben we dat in de afgelopen tien jaar kunnen merken?’
‘Moet ik nou weer een lijstje maken? Moet ik het weer hebben over de honderden stukjes, over de specials, de muziekcolumns, de culicolumns, de series als Regensburg, SOA:p en Het vuur ontketend, over Kassameisje, over Carlo Piemol en Freek Torso, de terugkerende verhalen over de nieuwe werkplek, over de meisjes om mij heen, over wildkakken en over de wagonladingen muziek?’
‘Nee, dat lijstje hoef je niet te maken. Alsjeblieft niet. Dat kennen we nu wel. Zo langzamerhand is me wel duidelijk dat je een veelschrijver bent.’
‘Was.’
‘Was, Bas.’
‘Maar ter zake.’
‘Noem eens een paar dingen waar je trots op bent?’
‘Die voorleesvoorstellingen. Als het gaat om verhalen: Het grote geheim van meneer Van Veen. Ook goed gelukt vind ik de serie Sjaak.’
(Spraakmakende spreekkoren. Grove taal op spandoeken. Opruiende rapteksten. Beledigende cartoons.)
‘Wat merken we verder in jouw stukken van wat je de afgelopen drie jaar hebt meegemaakt?’
‘Ik ben een ander mens geworden, maar ik weet niet goed of dat invloed heeft op het uiteindelijke resultaat van wat ik schrijf. Behalve dan dat ik niet meer zo’n veelschrijver ben als voorheen.’
‘Er is wel je serie Schrijver, die nu al twee jaar loopt.’
‘Die verhalen gaan over een man met soortgelijke klachten als die van mij. Ze zijn gebaseerd op dingen die ik buiten om mij heen zie en meemaak en ik plaats ze dan in het perspectief van iemand die in zijn eigen wereld leeft. Daarbij moet ik wel zeggen dat hij blijft stilstaan, terwijl ik mezelf volop en voortdurend bewust ben van de stappen die ik zet in de fasen van mijn herstel.’
‘Wat heeft het je geleerd?’
‘Ik leef meer in hier en nu. Ik moet minder en hoef niet meer zo nodig. Ik heb een paar essentiële keuzes gemaakt in het leven. Belangrijk zijn mijn gezin: De Vrouw en De Zoon. En mijn gezondheid, zowel lichamelijk als geestelijk, gaat me nu boven alles. Eerder dacht ik dat gezondheid een toestand was. Je bent gezond of je bent het niet. Nu weet ik dat het veel meer een vermogen is om mezelf aan te passen aan de lichamelijke en psychische omstandigheden. Ik ben heel erg geschrokken van mijzelf en aan de andere kant heb ik mezelf verbijsterd met hoe veerkrachtig ik blijk te zijn.’
‘Mag je zeggen dat jouw psychische problemen je veel hebben opgeleverd?’
‘Ja, het was geweldig, Adriaan. Ik ben er ook heel blij mee dat het me is overkomen. Ik ben niet meer wie ik was. Ik kan niet meer tegen drukke ruimtes en mensenmassa’s. Ik durf niet meer naar grote concerten. Als twee mensen door elkander praten kan ik het niet volgen. Ik kan geen televisie meer kijken omdat het te snel en te lawaaierig voor me is. Ik ben beperkt in energie en daardoor ook beperkt in belastbaarheid. Ik kan niet meer voltijds werken. Aan het eind van de middag ben ik uitgeput en ik lig om tien uur in mijn bed. Ik kom niet meer toe aan bepaalde liefhebberijen, zoals de fotoprojecten en het schrijven van recensies van optredens, evenementen, voorstellingen en films en het redactiewerk voor de Apeldoornse stadsblog. Ik heb minder sociale contacten en ben vrienden kwijtgeraakt omdat ik me niet zo veel meer op straat vertoon. Ik kan Het Intense en Ware Schrijven niet meer opbrengen en mis het tot in het diepst van mijn ziel. Ik heb nadrukkelijker last van oorsuizingen, hoofdpijn en sombere buien en ik worstel vaak met De Grote Angst. Nee, het was een zegen. Echt fantastisch.’
(Applaus. Staande ovatie. Uitzinnige euforie. Ceremoniële huldiging op het Marktplein van het zo majestueuze Apeldoorn. Landelijke feestdag.)
‘Ten slotte, Bas: wat staat ons hier op FOK! te wachten in de toekomst?’
‘Ik hoop van ganser harte dat FOK! blijft bestaan. Leuke webstek.’
‘Dat bedoel ik niet. Ik bedoel: wat heb jij voor FOK! in de toekomst nog in petto?’
‘Zeg dat dan!’
‘Dan zeg ik het nu. Wat heb jij voor FOK! in de toekomst nog in petto?’
‘Vijf jaar geleden waren de reacties onder mijn jubileumstukje in de sfeer van: Hopen dat je het nog vijf jaar volhoudt. Welnu, dat heb ik gedaan. Ik heb het nog vijf jaar volgehouden. Ik weet nog niet precies wat ik de komende vijf jaar ga voor FOK! ga doen. Misschien ga ik wel tweewekelijks een stukje schrijven. Waar blijft dat water?’
(Verontwaardigde mails. Woedende ingezonden brieven. Schreeuwende tweets. Hevige discussie bij Pauw. Massale betogingen op De Dam. Kamervragen. Militair ingrijpen door de VN. Een kogel van rechts.)
–
Apeldoorn, januari 2016